Rzeźba terenu

Położenie geograficzne

Według podziału fizyczno - geograficznego Kondrackiego (2000), obszar gminy Łask należy do następującego makroregionu i mezoregionu:

1. MAKROREGION: Nizina południowowielkopolska
2. MEZOREGION: Wysoczyzna Łaska

Wysoczyzna Łaska jest zdenudowaną peryglacjalnie równiną morenową, położoną na wschód od Kotliny Sieradzkiej, na płd. od Kotliny Kolskiej, na zachód od Wzniesień Łódzkich i na płn. od Kotliny Szczercowskiej. Zajmuje powierzchnię około 2330 km². Jednostkę tą rozcinają doliny Grabi, Pichny, Neru i górnej Bzury. Powszechnym elementem są wydmy.

Gmina Łask znajduje się w centrum Wysoczyzny Łaskiej. Najniżej położone tereny występują wzdłuż rzeki Grabi. Dzisiejsza powierzchnia terenu została ukształtowana przez procesy morfogenetyczne plejstoceńskie (glacjalne, interglacjalne i peryglacjalne), a w ostatnim etapie, aż do chwili obecnej przez procesy holoceńskie. W geomorfologii obszaru zaznaczają się dwie części: południowa i centralna o charakterze równinnej wysoczyzny morenowej, zbudowanej z gliny zwałowej oraz północna, w której dominującą formą są równiny wodnolodowcowe. Wysokości bezwzględne na wysoczyźnie wahają się w granicach 180 - 200 m n.p.m.

Część południowa i centralna - wysoczyzna powstała podczas recesji lądolodu warciańskiego (zlodowacenie środkowopolskie), osią tej części terenu jest dolina rzeki Grabi. W dolinie Grabi został wyróżniony jeden poziom tarasowy (nadzalewowy). Osiąga on szerokość kilkuset metrów, powierzchnia ich w niektórych miejscach nadbudowana jest małymi pagórkami wydmowymi lub płatami piasków eolicznych.

Część północna - tworzą ją równiny wodnolodowcowe, które są młodsze od wysoczyzny morenowej. W północno - zachodniej części terenu występują pojedyncze kemy. Najwyraźniejszą taką formą jest kem o wysokości względnej około 15 m koło Ulejowa oraz kem pomiędzy miejscowościami Stryje Księże i Stryje Paskowe.

Istotny element geomorfologiczny opisywanego obszaru stanowią wydmy. W części północnej rozwinięte są na równinach sandrowych koło Ulejowa, w części południowej wykształciły się na równinie morenowej. Największą i najbardziej wyrazistą formą jest wydma koło Teodorów, której długość mierzona wzdłuż linii grzbietowej wynosi 6 km. Jednakże w wyniku eksploatacji piasków do wyrobu sylikatów w Teodorach znaczna część tej wydmy została w dużej mierze zniwelowana.
Oprócz przytoczonych form naturalnych na terenie gminy Łask występują także dość liczne formy pochodzenia antropogenicznego (np. nasypy kolejowe, żwirownie, piaskownie, glinianki).

Budowa geologiczna

Badany obszar pod względem tektonicznym położony jest w obrębie synklinorium szczecińsko - łódzko - miechowskim.

Najstarsze osady stwierdzone przy pomocy otworów wiertniczych należą do kredy górnej - kampanu i mastrychtu. W kredzie górne na tym obszarze miała miejsce węglanowa sedymentacja morska. Utwory kampanu wykształcone są w postaci wapieni, wapieni marglistych i margli. Ich miąższość wynosi około 400 m. Utwory mastrychtu tworzą wapienie, margle, margle piaszczyste, piaskowce wapniste, piaskowce margliste. Miąższość tych utworów wynosi około 120 m.

Osady trzeciorzędowe zostały nawiercone zaledwie trzema otworami: Podłaszcze, Łask i Borszewice. Reprezentowane są przez piaski kwarcowe, mułki i iły, niekiedy z pyłem węglowym i lignitem. Trzeciorzędowe serie są rezultatem akumulacji w zbiornikach śródlądowych.

Osady czwartorzędowe występują na powierzchni całego badanego obszaru. Cechuje je duża zmienność miąższości, co spowodowane jest urozmaiconą rzeźbą podłoża kredowego.

Plejstocen reprezentowany jest przez osady zlodowaceń południowopolskich i środkowopolskich. Są to osady zlodowacenia Odry (dawnego stadiału maksymalnego), interglacjału Pilicy oraz zlodowacenia Warty. Nie stwierdzono osadów interglacjału wielkiego na tym obszarze. Utwory powierzchniowe na danym terenie pochodzą w przeważającej części z okresu zlodowaceń środkowopolskich. Lądolód zlodowacenia środkowopolskiego dwukrotnie wkraczał na omawiany teren, pozostawiając po sobie osady lodowcowe, wodnolodowcowe i zastoiskowe. Najbardziej ciągłą pokrywę i dużą miąższość tworzą osady warciańskie. Wykształcone są w postaci glin zwałowych, które występują w południowej i centralnej części obszaru. Miąższość glin waha się w granicach 12 -15 m, a w okolicach Wronowic wartość ta wynosi 21 m. Rozprzestrzenienie ich ulega ograniczeniu w okolicach - od Borszewic przez rejon Bałucza, Anielina i Rembowa, gdzie większego znaczenia nabierają utwory wodnolodowcowe z tego okresu. Utwory te reprezentowane są przez piaski i żwiry. Maksymalne miąższości w granicach od 6 do 8 m stwierdzono w okolicy Wronowic.

Zlodowacenie północnopolskie nie objęło swoim zasięgiem terenu badań. Obszar ten pozostał pod wpływem klimatu peryglacjalnego. Osadami tego wieku są piaski rzeczne i piaski z mułkami tarasów nadzalewowych. Występują one w dolinie Grabi na całej jej długości oraz w dolinie Końskiej i Pałusznicy. W fazie końcowej zlodowacenia północnopolskiego uaktywniły się procesy wietrzenia i rozmywania materiału na wysoczyznach oraz procesy stokowe. Wynikiem tego są pokrywy osadów eluwialnych i deluwialnych. W tym czasie uaktywniły się także procesy eoliczne, które doprowadziły do powstania pokryw eolicznych i wydm. Miąższość piasków w wydmach zmienia się od 2 do 15 m.
W holocenie rozpoczyna się proces pogłębiania dolin rzecznych. Późniejsze procesy akumulacyjne prowadzą do powstania tarasu zalewowego w dolinach. W dnach dolin rzek Grabi, Końskiej i Pałusznicy tworzą się namuły i torfy.